Srpska pravna misao

ZAŠTITA ŽRTAVA KRIVIČNIH DJELA U BOSNI I HERCEGOVINI – VIKTIMOLOŠKI POGLED

Miodrag N. Simović — 2025-05-16

Centralna tema rada je viktimološki pogled na zaštitu žrtava krivičnih djela u Bosni i Hercegovini. To pitanje je važno zbog sve većeg broja žrtava najtežih krivičnih djela, što ga čini dodatno aktuelnim s obzirom na izuzetno visok stepen društvene opasnosti ove kategorije kriminalnih aktivnosti i brojnosti posljedica koje ostavljaju na žrtve. Uz to, stav relevantnih subjekata, kada je riječ o žrtvama krivičnih djela uopšte, jeste ne samo da je to problem jedne države, već univerzalni problem usljed čega je na nivou međunarodne zajednice kao cjeline neophodno preduzeti mjere s ciljem što adekvatnijeg regulisanja njihovog krivičnopravnog statusa, odnosno njihove adekvatnije krivičnopravne zaštite, a time i izbjegavanja (u što većem stepenu) kako njihove stigmatizacije tako i ponovne viktimizacije. U prvom dijelu rada analizirano je pravo na pravičan postupak i neravnoteža između prava optuženih i žrtava krivičnih djela, da bi se utvrdilo da li se kroz rad represivnih organa može govoriti i o vladavini prava u Bosni i Hercegovini. Podaci potvrđuju da je pravda veća kada žrtve imaju dovoljno informacija o sistemu krivičnog pravosuđa i o resursima koji su im na raspolaganju. U drugom dijelu rada prikazani su minimalni standardi iz Direktive 2012/29/EU iz 2012 godine o podršci i zaštiti žrtava zločina koja osigurava da se osobe koje su postale žrtve zločina - prepoznaju i tretiraju s poštovanjem, te nastoji ove žrtve staviti u središte krivičnopravnog sistema i jačati njihova prava. Na taj način bi se svaka žrtva mogla osloniti na to da će imati ista prava bez obzira na to gdje je krivično djelo učinjeno, na svoje državljanstvo ili boravišni status, propisujući niz standarda – obaveza za države koje su je ratifikovale s ciljem poboljšanja položaja žrtava krivičnih djela u krivičnom postupku. U tom kontekstu, poseban naglasak stavljen je na mjere de lege ferenda u vezi sa reformom sistema zaštite žrtava krivičnih djela u Bosni i Hercegovini.

NASILJE U TEKSTOVIMA DRŽAVNIH HIMNI

Vladimir Mikić — 2025-05-16

Himne država širom sveta temelje se na porukama koje su posvećene izgradnji različitih oblika identifikacije celine građa- na ili dominantne nacije. Značajan postotak tematike koja se nalazi u himnama neposredno se tiče narativa rata, borbe, oslobođenja i po- bune protiv istorijskih ili potencijalnih tlačitelja. Kao jedan od ustavom prepoznatih nespornih državnih simbola, himne, na sekundar- nom – podustavnom – nivou doprinose prepoznavanju makar i simbolič- kih tačaka interne identifikacije titulara suverenosti. Isticanje navedenog dela tekstova himni može da posluži dubljem sagledavanju makar i simboličkog odnosa država prema pitanjima nasilja, koje nuž- no uključuje poziv na eliminaciju neprijatelja i odbranu zemlje po svaku cenu, uz često pozivanje na istorijske primere herojske borbe protiv za- vojevača. Autor istražuje na koji način se u samim tekstovima himni pojavljuju borba, rat, oružje, otpor, suprotstavljanje zavojevačima i pozivanje na žrtvu u svrhu odbrane nacionalne nezavisnosti. Cilj rada je utvrđivanje kakav položaj državna himna zauzima u okvirima savre- mene uporedne ustavne materije, kao i sintetizovanje sadržaja himni u ustavima država sveta.

POZITIVNA AKCIJA U MEĐUNARODNOM I EVROPSKOM PRAVU: KONCEPTUALNI OKVIR I IZAZOVI

Sanda Gvero — 2025-05-16

Jednakost predstavlja jednu od osnovnih vrijednosti savremenog društva, ali njeno ostvarivanje često zahtijeva djelovanje iz- van formalnog koncepta. U ovom radu se istražuje konceptualni okvir pozitivne akcije u međunarodnom pravu, sa posebnim fokusom na poteškoće i izazove u definisanju ovog koncepta. Analizom međunarodnih i evropskih pravnih instrumenata, u radu se identifikuju bitne odrednice pozitivne akcije, uključujući njen privremeni karakter, ciljeve (ostva- rivanje pune jednakosti) i oblike, od promocije jednakih mogućnosti do preferencijalnog tretmana, uz isticanje izazova u određivanju sadržaja i obima tih elemenata usljed različitih pravnih, kulturnih i društvenih konteksta, kao i moguće buduće pravce razvoja ovog koncepta.

THE RIGHT TO STRIKE AND ITS SIGNIFICANCE AS A MEASURE OF DIRECT INDUSTRIAL ACTION

Rajko Raonić — 2025-05-16

Štrajk kao pravni, sociološki, kolektivni, politički fenomen koji je iznjedrilo radno pravo svoju punoću bitisanja u radnim odnosima i prve plodove počinje da ubira početkom XX vijeka. Svoj vrhunac i procvat doživljava početkom XXI vijeka. Štrajk kao kolektivna (industrijiska) akcija sa svim svojim osobenostima i procedurom i danas je opstao kao najjače sredstvo u rukama sidnikata, iliti “samostalnih radnika”. Njegova snaga zapravo leži u pritisku kolektiva ka poslodavcu. Novi milenijum je za sobom donio i mnoštvo pošasti sa kojima su se zaposleni jedino mogli izboriti dok im je u rukama danas fundamentalno pravo koje crpe iz radnih odnosa, a to je pravo na štrajk. Fleksibilizacija i deregulacija tržišta radne snage koja za sobom vuče i velike probleme nezaposlenosti oslabila je kolektivnu moć pojedinaca da sa željom pristupe odbrani svojih interesa. To sa sobom vuče veliki problem budjenja svijesti kod radne snage, odnosno to da je snaga svake zemlje bila, jeste i biće u rukama radne snage-zaposlenih. Autori u prvom djelu rada žele da naglase važnost reagovanja kolektivne frakcije (sindikalno organizovanih zaposlenih “pretežno”) u žaštiti svojih interesa, kao i sami značaj štrajka kao i njegove moguće političke konekcije. U nastavku rada osvrnućemo se i na normativnu definisanost prava na štrajk u Republici Srbiji kao i u zemljama Zapadnog Balkana. U drugom dijelu nastoji se približiti i ostala tri modela industrijske akcije, kao supstrati-prethodnici, pravu na štrajk

PRAKSA USTAVNOG SUDA REPUBLIKE SRPSKE

Ljubomir Ožegović — 2025-05-16

PRODUŽENJE VAŽENJA KOLEKTIVNOG UGOVORA
Budući da isključivo strane potpisnice mogu svojim saglasnim izja-
vama volje produžiti važenje kolektivnog ugovora nakon isteka perioda
na koji je zaključen, Vlada je donoseći osporene odluke izašla iz okvira
svojih ustavnih i zakonskih ovlašćenja čime je došlo do povrede ustav-
nih normi i načela.

PRAKSA USTAVNOG SUDA BOSNE I HERCEGOVINE

Vladimir M. Simović — 2025-05-16

PRAVO NA SLOBODU I SIGURNOST

Produženje pritvora

Nije povrijeđeno apelantkinjino pravo na ličnu slobodu i bez- bjednost iz člana II/3.d) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 5. stav 1. tačka c) u vezi sa stavom 3. Evropske konvencije za zaštitu ljud- skih prava i osnovnih sloboda jer redovni sudovi nisu propustili da navedu konkretne razloge i okolnosti koje opravdavaju zaključak da bi njeno puštanje na slobodu rezultiralo iteracijskom opasnošću u smislu odredbi člana 197. stav (1) tačka v) Zakona o krivičnom po- stupku Republike Srpske. Dalje, nije povrijeđeno apelantkinjino pra- vo iz člana 5. stav 4. Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda jer je apelantkinja, u smislu osiguranja prava na jednakost oružja, raspolagala s dovoljno informacija relevantnih za produženje pritvora. Isto tako, nema kršenja člana 5. stav 4. ove konvencije zbog kašnjenja u dostavljanju osporenog drugostepenog rje- šenja apelantkinji, jer ono ne predstavlja „tešku i očiglednu ne- pravilnost“ koja bi učinila apelantkinjin pritvor nezakonitim.

Prikaz knjige: Zoran Vasiljević, Vuk Radović, KOMPANIJSKO PRAVO - PRAVO PRIVREDNIH SUBJEKATA, Pravni fakultet Univerziteta u Banjoj Luci, Banja Luka, 2023.

Irena Radić Babić — 2025-05-16

Po prvi put od svog osnivanja, Pravni fakultet Univerziteta u Banjoj Luci je izdavač udžbenika iz Kompanijskog prava, čime daje značajan do- prinos razvoju pravne nauke i obrazovanju studenata u ovoj oblasti. Kom- panijsko pravo predstavlja dinamičnu i složenu oblast u koja reguliše život privrednih subjekata, od njihovog osnivanja do prestanka, te ovaj udžbenik dolazi kao potreban i koristan priručnik kako za studente, tako i za pravne praktičare i sve one koji se u svom profesionalnom radu su- sreću sa pravom privrednih društava. Autori udžbenika ”Kompanijsko pravo - pravo privrednih subjekata”, prof. dr Zoran Vasiljević i prof. dr Vuk Radović, su ovu knjigu napisali jednostavnim, jasnim i preglednim stilom, vodeći računa o tome da bude pristupačna i čitljiva studentima kojima je primarno namijenjena, ali i svima koji žele da steknu ili prodube znanja iz ove oblasti. Knjiga sadr- ži naučna objašnjenja složenih instituta kompanijskog prava, sadržaja, tako i svrhe, što će olakšati njihovo razumijevanje i praktičnu primje- nu. Primarni fokus autora je pravo Republike Srpske, ali je istovremeno dat prikaz uporednopravnih rješenja, čime ova knjiga nudi uvid u pravne trendove i moguće pravce reformi domaćeg prava. Strukturno, udžbenik se sastoji od ukupno XIV poglavlja podijeljenih na opšti i posebni dio, gdje prvih deset poglavlja pripada opštem dije- lu, a ostatak posebnom.

Prikaz knjige: Darko Dimovski, KRIMINALNA FENOMENOLOGIJA, Pravni fakultet Univerziteta u Nišu, Niš, 2024.

Marina M. Simović — 2025-05-16

Iako je kriminalitet kao društvena pojava stara koliko i sama ljuds- ka civilizacija, interesovanje pregalnika naučne misli za dio krimino- logije koji proučava spoljne manifestacije kriminaliteta, kao masovne društvene pojave i činjenice kroz koje se ispoljava pojedinačno krimi- nalno ponašanje, javilo se tek sa kraja XVIII i početkom XIX vijeka. Iz- učavanjem kriminalne fenomenologije bavili su se najprije i najviše njemački teoretičari Fojerbah i Gros u skladu sa svojim shvatanjima o predmetu i konceptu kriminologije. Iako su u Republici Srbiji, kao i u državama bivše SFRJ, napisane brojne knjige posvećene kriminologiji, mali broj kriminologa je posebnu monografiju posvetio kriminalnoj fe- nomenologiji. Stoga je bilo neophodno da se o najvažnijem dijelu kriminologije, kao društvene nauke, napiše još neka monografija. Nakon publikovanja monografije pod nazivom Kriminalna etiologija 2018. godine, dr Darko Dimovski, redovni profesor Pravnog fakulteta Univerziteta u Nišu, nastavlja sa obradom kriminoloških tema, što je rezultiralo skorašnjim objavljivanjem monografije u vezi pojavnih ob- lika kriminaliteta.

PLJENIDBENI POPIS NEPOKRETNOSTI U IZVRŠNOM POSTUPKU

Stojana Petrović — 2025-05-16

Primjena instituta pljenidbenog popisa nepokretnosti u izvršnom postupku u pravima entiteta Bosne i Hercegovine predviđa se u situaciji kada nepokretnost predmet izvršenja nije upisana u jav- nu evidenciju, a upis ne može biti izvršen u skladu sa zakonom. Analiza dostupne domaće sudske prakse, normativnodogmatska, aktuelna doktri- narna, te uporednopravna razmatranja ovog instituta ukazuju na problem neadekvatnog regulisanja uslova za sprovođenje pljenidbenog popisa u do- maćim pravima. Posljedično tome, domaći sudovi nikako, ili vrlo rijetko nalaze da je u praksi ostvaren uslov za njegovu primjenu, a što rezultira obustavom izvršenja i ostavljanjem tražioca izvršenja nenamirenim. Na osnovu istraživanja predstavljenog u ovom radu zaključuje se da bi uspješnom sprovođenju izvršenja i na ovakvim nepokretnostima značajno doprinijelo zakonodavno proširivanje dometa primjene pljenidbenog po- pisa nepokretnosti, ne samo na situacije kada javne evidencije nikada nije bilo na konkretnom području i ne zna se da li će ona biti osnovana, te kada je postojeća evidencija uništena odnosno oštećena i ne zna se kada će ona biti obnovljena, već i na situaciju kada evidencija postoji ali pravo izvršenja nije upisano isključivo njegovim nemarom a traži- lac izvršenja ne može pribaviti titulus za upis.